Wie zich een beetje inleest komt al gauw tot de conclusie dan een volgende recessie niet kan uitblijven. Hoeveel recessie kan onze economie nog dragen? Moeten we het sociaal contract al gaan herzien?
Onze overheid wordt grotendeels gefinancierd uit belasting- en premie-inkomsten. Landen als Denemarken, Zweden, Finland en Belgie hebben een belasting- en premiedruk van tussen de 40-50%. In Nederland ligt dat er net onder en daarmee liggen we op het Europees gemiddelde van 39%. Als je echter kijkt naar het inkomen per hoofd van de bevolking, gemeten naar het bbp (bruto binnenlands product), dan scoort Nederland met een 7de plaats uitstekend in de top 10 wereldwijd.
De recessie, die nu al sinds 2008 als een spook over onze economie hangt, heeft onze staatsschuld behoorlijk doen oplopen. Dat is ook de reden van de enorme bezuigingsoperatie van de afgelopen jaren. Als je kijkt naar het percentage van de staatsschuld versus het bbp, dan is er alle reden voor zorgen: de schuld loopt al jaren op, met een sprintje sinds 2008, richting 450 miljard euro. Dat komt neer op bijna 75% van het bbp. Maar dat zijn de bruto cijfers. Want de rente op de staatschuld is sinds 1993 alleen maar gedaald, waardoor de netto staatschuld t.o.v. het bbp sinds 2008 alleen maar is gekrompen.
Dus waar zouden we ons zorgen over maken?
Genoeg, want wat we sinds 2008 meemaken gaan we vanaf 2015 nogmaals beleven. Wie bekend is met de economische golven van Kondratieff of de technologische revoluties van Perez, die zal ook bekend zijn met a dangerous endgame, zoals beschreven in het boek ‘The Zero Maginal Cost Society’ van econoom Jeremy Rifkin.
Alle drie economen beschreven een eindspel, van een totale machtsimplosie, zelfs de val van het kapitalisme .. in de komende jaren. Natuurlijk valt het moment zelf lastig te voorspellen, zelfs voor deze gerenomeerde economen, maar ze zijn er het alle drie erover eens dat het een dwingend en onafwendbaar proces is.
Zelf ben ik er inmiddels van overtuigd dat de periode 2015-2025 een paradigm-shift te zien zal geven. Oude technologie zal uitfaseren, nieuwe technologie zal zich wortelen. We staan aan het begin van nieuwe innovatie-explosie. Net als in 1975 toen de eerste PC het levenslicht zag en een nieuwe technologische revolutie inluidde: het informatietijdperk.
De jarenlang stagnerende economie heeft de druk op de overheidsinkomsten al onder enorme druk gezet, maar de razendsnelle krimp van de komende jaren, waarin nieuwe technologie nog onvoldoende zal kunnen compenseren voor het verlies aan werkgelegenheid uit oude technologie, zal die druk tot een breekpunt brengen. En de vraag doen rijzen of de overheid nog wel te financieringen valt. En of de overheid nog wel in staat is de sociale zekerheden te garanderen ..
Al in 2007 riep EPI (Economic Policy Institute) op om een nieuw sociale contract tussen burgers en overheid op te stellen. Vóór de crisis dus nog. Het artikel beschrijft hoe de massa ten onder gaat aan een zelfzuchtig, onverdeeld kapitalisme: de Amerikaanse droom is hooguit weggelegd voor 10% van de Amerikanen (de crisis zou later uitwijzen dat nog eens 8% daarvan gebukt ging onder enorme schulden).
Beyond the architecture: [we should be] building relationships that work. [..] Putting them to work requires leadership that mobilizes the collective strengths of business, labor, and community leaders around a shared vision for how to build and sustain a productive and innovative knowledge-based economy and an employment system that supports strong families and thriving communities.
Het huidige sociaal contract staat vooral in het teken van een overdracht van macht naar een centrale overheid in ruil voor zekerheid en bescherming. De technologie laat echter allang toe dat we elkaar dergelijke diensten verlenen in ruil voor een sociale wederdienst. Tegelijk moeten we ons bewust zijn dat werk ons betekenis en eigenwaarde geeft, maar in plaats van werk als een exclusiviteit te zien, zouden we het als inclusiviteit kunnen opnemen in een nieuw sociaal contract. Een prachtig voorbeeld vind je inmiddels in Deventer en Groningen, waar studenten gratis huisvesting krijgen in ruil voor gezelschap voor ouderen.
SOCIAL CONTRACT = SOCIETY’S NEEDS : MINE
Rifkin zelf ziet een tussenvorm ontstaan tussen het kapitalisme en socialisme. Kondratieff toonde aan dat het kapitalisme effectiever was dan het socialisme, omdat – over de gehele golfperiode – de waardecreatie hoger was dan de waardevernietiging. De vraag is of je die groei als heiligmakend moet zien, of dat je het geluk van een maatschappij boven alles moet verheffen. Perez ziet, net als de beide heren, dat alleen een periode van politieke, economische en culturele chaos kan leiden tot de benodigde shift in denken.
We zullen het zien ..
